ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΤΗΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΡΙΚΑΚΗ, «ΣΧΕΔΙΟ ΣΩΤΗΡΙΑ», ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΤΙΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ
Μνήμες από το σανατόριο του Ρίτσου
Τον Ιούνιο του 2010, μια παρέα σπουδαστών και καθηγητών της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών εισέβαλαν σε ένα χώρο που για δεκαετίες αποτελούσε ταμπού, αφού ήταν το πρώτο λαϊκό φθισιατρείο της χώρας.
«Κόκκινα κρεβάτια» της Ουρανίας Αναστασιάδου Κι εκεί, μέσα στο δημιούργημα της Σοφίας Σλίμαν, που κάποτε ταυτίζαμε με τον φυματικό Γιάννη Ρίτσο και το θάνατο της Μαρίας Πολυδούρη, αλλά σήμερα το λέμε χωρίς καμία ιδιαίτερη ταραχή απλώς «Σωτηρία», στήθηκε, με επιμέλεια του τεχνοκριτικού Παναγιώτη Παπαδοπούλου, μια έκθεση με τίτλο: «Σχέδιο Σωτηρία: Μνήμη και ασθένεια στον εικαστικό λόγο». Ολα τα έργα ήταν εμπνευσμένα από το χώρο, είχαν διανύσει με συγκίνηση και πρωτοτυπία τη διαδρομή του χρόνου και του πόνου.
Η έκθεση διήρκεσε 4 μήνες. Μετά τα έργα αμπαλαρίστηκαν και έφυγαν. Κάποια λίγα γλυπτά έμειναν μόνο στα δρομάκια του δάσους, που πνίγει τα μοναδικής και ποικίλης αρχιτεκτονικής κτίρια του συγκροτήματος, μερικά από αυτά εγκατελειμμένα. Οπως, άλλωστε, ήταν και το «Σπηλιοπούλειο», έργο του 1917, που φιλοξένησε μέρος της έκθεσης.
Θα 'λεγε κανείς ότι από αυτή την πρωτοβουλία του Συλλόγου Φίλων Περιθαλπομένων Νοσοκομείου «Σωτηρία» τίποτα δεν έχει μείνει. Μεγάλο λάθος. Οι ασθενείς θα θυμούνται ακόμα τη βραδιά των εγκαινίων, τότε που πάνω από δύο χιλιάδες νεαρόκοσμος πλημμύρισε το συνήθως έρημο και σκοτεινό τέτοιες ώρες δάσος, φέρνοντας στο νοσοκομείο ζωή και στους ίδιους το μήνυμα ότι «η διαδρομή συνεχίζεται».
Ο σύλλογος συνεχίζει να ονειρεύεται ανάλογες εκδηλώσεις -«γιατί όχι μια υπαίθρια γλυπτοθήκη;», λέει ο πρόεδρός του, παθολόγος Πέτρος Γαρζώνης. Και μια ταινία κατέγραψε με αγάπη και ευαισθησία το συμβάν: το ντοκιμαντέρ της Λουκίας Ρικάκη «Σχέδιο Σωτηρία», που έφυγε το περασμένο Σάββατο από το Φεστιβάλ Χαλκίδας με ειδική τιμητική διάκριση σε όλους τους συντελεστές για την κοινωνική παρέμβασή τους στο χώρο του νοσοκομείου και στην ίδια για την κινηματογραφική της αποτύπωση.
«Συλλογική μνήμη»
«Ηθελα να αναδείξω την απωθημένη, κρυμμένη συλλογική μνήμη, όχι όμως με όρους νοσταλγίας», λέει η Λουκία Ρικάκη. «Γιατί η έκθεση στο χώρο του πρώτου Λαϊκού Σανατορίου, με το αυθεντικό και αφτιασίδωτο πρόσωπό του σημαδεμένο από το χρόνο, ένιωσα ότι με ξεναγεί στην ιστορία του. Εκεί κάτω από τη σκιά των δέντρων άρχισα να φαντάζομαι πώς ήταν παλιά η λειτουργία του, τους ασθενείς να βγαίνουν στα μπαλκόνια του "Σπηλιοπούλειου" για να αναπνεύσουν. Μπήκα με την κάμερα ακόμη και στο πιο παλιό και κλειστό πια κτίριο του 1902. Θυμήθηκα τι έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος: "Οταν στα 17 μου χρόνια μπήκα στο 'Σωτηρία', κάθε πρωί στον περίπατό μου περνούσα απ' το Νεκροθάλαμο, έμπαινα μέσα, παραμέριζα τις τσουβαλένιες κουρτίνες και κοίταζα τους πεθαμένους. Να η κυρία Μερόπη, να η Βασιλικούλα, η Μανταλένα, η Βαγγελίτσα, να ο κύριος Φέντης, ο Αριστείδης, ο Μανώλης, ο Κίτσος, που έπαιζε τόσο όμορφα κιθάρα, τα βράδια στη βεράντα...". Σκέφτηκα ότι όσο υπάρχουν τέτοιοι υπέροχοι άνθρωποι και πρακτικές στο χώρο της υγείας, το σχέδιο σωτηρία της χώρας μας είναι εφικτό. Δεν το καταλαβαίνει η "Γκόλντμαν Σακς", αλλά αυτό είναι το χρυσάφι μας».
Ο πνευμονολόγος Φώτης Βλαστός παραδέχεται ότι η έκθεση αλλά και το ντοκιμαντέρ τού «άλλαξαν την οπτική γωνία μέσα από την οποία έβλεπε τόσο το χώρο του νοσοκομείου όσο και το ίδιο το επάγγελμά του». Ο φαρμακοποιός Ξενοφώντας Θειακός, πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής της έκθεσης, πιστεύει ότι «οι νέοι καλλιτέχνες της ΑΣΚΤ έγιναν σκαπανείς της μνήμης και, με μαέστρο τη Λουκία Ρικάκη, ανέδειξαν στο ντοκιμαντέρ την καλή πλευρά των Ελλήνων. Μόνο οι δημιουργικές πρωτοβουλίες μικρών κοινοτήτων θα δώσουν διέξοδο και δύναμη σ' αυτή την κοινωνία».
Εξω από το βιβλιοπωλείο «Ιανός» της Σταδίου, όπου παρουσιάζεται το ντοκιμαντέρ, περνάει μια πορεία. Ο ηθοποιός και μουσικός παραγωγός στο ραδιόφωνο Νίκος Αϊβάλης, που στάθηκε στο πλευρό της Ρικάκη αναλαμβάνοντας την αφήγηση στο ντοκιμαντέρ, σχολιάζει: «Σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο παρά ποτέ αγάπη και βοήθεια του ενός προς τον άλλο».
info: Το ντοκιμαντέρ βγαίνει την Πέμπτη στη «Λαΐδα» της Ταινιοθήκης της Ελλάδος (Ιερά Οδός) και στις 27 Οκτωβρίου στο «Τριανόν» (Κοδριγκτώνος). Η μουσική είναι από τους δίσκους του Μιχάλη Ανδρόνικου «Μια καθημερινή μουσική» και «Διοσημεία».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου